کنوانسیون پاریس و قوانین طرح صنعتی

کنوانسیون پاریس و قوانین طرح صنعتی

كنوانسيون پاريس براي حمايت مالكيت صنعتي مورخ 21 مارس 1883و موافقتانامه تریپس (موافقت‌نامه جنبه‌های تجاری حقوق مالکیت فکری یا «Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights» است که به صورت اختصار، آن را با عنوان تریپس «TRIPS» می‌شناسند)تحت عنوان اصطلاح طرح صنعتی تعریف نشده است و همچنین قوانین داخلی هر کشوری تعریف خاصی از طرح صنعتی ارائه داده است.اما این تعاریف در بسیاری از موارد تحت قوانین شبیه به و تعریف مشترک درامده است.پس نیاز است به طرح صنعتی در دو مقوله لغوی و فنی، حقوقی آن بپردازیم.
در لغتنامه های رایج فارسی به معنی صورت ، نقاشی،پیکر، نقشه می باشدو متقابلا کلمه صنعت به معانی امور صنعتی و تولیدی یا ساخت شده تعبیر می شود
اما تعریف طرح صنعتی در برخی از کشورها:
در استرالیا نمونه قابل روئیت یک کالا یعنی چیزی که ساختار و شکل و فرم داشته باشد و بتوان آنرا تزئین نمود تعریف شده است.
تعریف قانون مالکیت صنعتی بریای طرح صنعتی در کشور کانادا بیشتر شکل فیزیکی و جذابیت کالا است که قابل درک باشد و به راحت یقابل روئیت باشد.
اما قانون ژاپن در رابطه با طرح صنعتی اشاره به شکل و ابعاد فیزیکی یک کالا است که به نمود زیبایی آن کمک میکند و به راحتی نیز قابل درک و رویئت می باشد.
و اما قانون فدرال سوئیس جالب است به ابعاد بیرونی کالا چه با رنگ چه بدون رنگ یک مدل اشاره دارد.
کشور فرانسه از طرح صنعتی حتی به بافت و پیچ و خم ظاهری علاوه بر رنگ،اشاره شده است.
در کتاب قانون داخلی کشور برزیل ماده 91 قانون مالکیت صنعتی همان شکل نمادین با همه جنبه های ظاهری ، رنگ، بعد و تزئینات آن تعریف شده که همچنین مدلی برای تولید هم باشد.
در قانون طرح¬های ثبت شده انگلیس اینگونه تعریف شده:ویژگی-های مربوط به شکل، ساختار، نقش و تزئینات بکار رفته در یک کالا که به واسطه یک عمل صنعتی است به نحوی که در کالای نهائی و خاتمه یافته (کالایی که مراحل ساختش به اتمام رسیده است) ایجاد جذابیت و رکن بصری آن مهم می باشد.
در بیشتر قوانین داخلی به جهت ظاهری اهمیت داده شده اما در قانون داخلی امریکا طرح برای یک کالا مرکب از خصوصیاتیست که ظاهرا دیده میشود یا اعمال شده در آن کالاست. یک طرح در ظاهر آن کالا نمایان می باشدو ممکن است فقط مربوط با ساختار، شکل یک کالا، نمای تزئینی به کار رفته در یک کالا یا ترکیبی از ساختار و نمای تزئینی مربوط به یک کالا باشد.
براساس ماده 2 قانون ثبت اختراعات چین مصوب 1984، طرح¬های یک کالا به معنای طرح¬های جدید شکل، نقش و نگار یا ترکیبی از آنها یا ترکیبی از رنگ با شکل و نقش ونگار است که دارای ظاهری زیبایی شناختی بوده و برای کاربردهای صنعتی مناسب باشد.
و اگر بخواهیم همه این تعاریف و قوانین ملتها را با قانون ثبت اختراعات، طرح¬های صنعتی وعلائم تجاری ایران مصوب 1386 مقایسه کنیم اینگونه است:
از نظر قانون، به موجب ماده 20 قانون یاد شده، هر گونه ترکیب خطوط یا رنگ¬ها و هرگونه شکل سه بعدی با خطوط، رنگ-ها و یا بدون آن، به گونه¬ای که ترکیب یا شکل یک فرآورده صعنتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد طرح صنعتی است. در یک طرح صنعتی تنها دسترسی به یک نتیجه فنی بدون تغییر ظاهری مشمول حمایت از این قانون نمی¬باشد.
اما نکته حائز اهمیت اینست که در قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی وعلائم تجاری ایران در یک طرح صنعتی تنها دسترسی به یک نتیجه فنی بدون تغییر ظاهری مشمول حمایت از این قانون نمی¬باشد. مانند آنچه در مقررات برخی سازمان¬های بین الدولی منطقه ای راجع به طرح¬های صنعتی نیز از طرح صنعتی تعریف به عمل آمده است.
در موافقتنامه سازمان مالکیت معنوی آفریقا (OAPI) در رابطه با طرح صنعتی آمده است:ترکیبات خطوط یا رنگ ها طرح صنعتی است و هر شکل سه بعدی اعم از اینکه با خطوط و رنگ-ها همراه باشد یا نباشد مدل صنعتی است البته به شرطی که تزتیبات پیش گفته یا شکل، ظاهری خاص و یا ویژه به محصول صنعتی یا دستی بدهد و به عنوان یک الگو و نماد برای ساخت آن محصول عمل کند.
از نظر اداره هماهنگ ¬سازی با بازارهای داخلی اتحادیه اروپا یا همان(OHMI) بطور خلاصه طرح صعنتی، طراحی ظاهری یک محصول یا بخشی از آن است که ناشی از خطوط رنگ، شکل، بافت یا تزئینات آن است.
در قوانین مالکیت معنوی برای طرح های صنعتی در بند (1) ماده 2 قانون مدل سازمان جهانی آن طرح صنعتی ترکیبی از خطوط یا رنگ¬ها یا هر شکل سه بعدی همراه یا بدون خطوط یا رنگ¬ها است؛ به شرطی که چنین ترکیب یا شکلی، ظاهر ویژه به یک محصول صنعتی یا دستی بدهد و به عنوان یک طرح برای آن محصول تلقی شود.
در اسناد و کتب منتشره از سازمان جهانی مالکیت معنوی از طرح صنعتی تعریف شده است. در یکی از کتب منتشره از سوی wipo در تعریف طرح صنعتی از نظر حقوقی آمده است: «طرح صنعتی عبارت است از حقی که برای حمایت از ویژگی¬های تزئینی و صرف نظر از کارکرد یک کالا یا محصول صنعتی که حاصل فعالیت طراحی است و متعاقب ثبت آن، اعطاء می¬شود.
حقوقدادنان داخلی وخارجی نیز از طرح صنعتی تعاریف مشابه تعاریف یاد شده ارائه داده¬اند که به تعدادی از آنان به شرح زیر اشاره می¬شود:
طرح صنعتی، طرح، شکل یا تصویری است که به شیء نوعی تجلی و زیبایی تازه ای می بخشد به نحوی که از دیگر اشیاء مشابه متمایز و متفاوت باشد؛ مثلاً نوعی خطوط زینتی در لباس یا ترکیب رنگ¬ها.
از نظر برخی دیگر طرح صنعتی عبارت است از جنبه¬ای از یک کالا که نمودی تزئینی یا آرایشی دارد، این طرح می¬تواند یک شکل سه بعدی باشد مثل سطوح سه بعدی یک کالا یا دو بعدی باشد مثل خطوط و رنگ¬های جذاب بکار رفته در یک کالا.
طرح صنعتی هرگونه ترکیب خطوط و رنگ¬ها و هرگونه شکل سه بعدی با خطوط، رنگ¬ها و یا بدون آن است که بتواند طی یک فرایند صنعتی روی کالا به کار رود و به آن، شکل ظاهری خاصی دهد.
طرح صنعتی به عنوان خصوصیات مربوط به شکل، ساختار، نقش و تزئینات بکار رفته در یک کالا به واسطه یک فرآیند صنعتی است به نحوی که در کالای نهایی و خاتمه یافته ایجاد چشم نوازی و جذابیت نماید.
آفرینش¬های بدیعی است که در قالب خطوط، نقش ها، رنگ ها و اشکال سه بعدی (ساختار) در یک محصول به موجب فرآیند صنعتی متبلور شده و موجب گیرایی و جذابیت در محصول نهایی می¬گردد.
ظاهر تمام یا بخشی از یک محصول که نتیجه ویژگی های به خصوص، خطوط، نمادها، رنگ¬ها، شکل، بافت و یا مواد و جنس یک محصول یا نحوه آرایش آن است.
طرح صنعتی عبارتست از مجموعه ای از خطوط، طرح، رنگ، شکل، ترکیب رنگی یا غیر رنگی، دو بعدی یا سه بعدیف هرگونه نمای داخلی یا خارجی، جزئی یا کلی یک محصول، بسته بندی، پوشش، طرح های چاپی و گرافیکی که به محصول شکل ظاهری خاصی بدهد و ویژگی و چهرۀ جدیدی را ارائه دهد که بطور صنعتی قابل اجراء است.
با توجه به مجموع تعاریف فوق که عمدتاً تعریف حقوقی از طرح صنعتی است می توان عناصر مشترک تعاریف یاد شده را به شرح زیر احصاء کرد:
1. طرح صنعتی باید توسط حس بینایی قابل درک و رویت باشد. قابل رویت بودن طرح روی کالا یکی از شرایط مهم برای طرح صنعتی است. وقتی طرح روی یک کالای خاص قرار گرفت و متبلور شد باید آشکار باشد و این قابلیت را داشته باشد که توسط حس بینایی مورد قضاوت قرار گیرد. همچنین ضرورت دارد که طرح صنعتی در جریان استفاده معمولی از کالا بوسیله مصرف کننده نهایی قابل رویت باشد؛ این شرط بخاطر این است که برخی از طرح¬ها در جریان استفاده معمولی ظاهرشان مورد تغییر قرار می¬گیرد یا اینکه برخی از بخش¬های کالاهای مرکب و پیچیده در جریان استفاده معمولی از آنها دیده نمی¬شوند.
2. طرح باید به کالا ظاهر خاص و ویژه بدهد. این شرط باعث می¬شود کالایی که طرح روی آن قرار گرفته است از نگاه و منظر مصرف¬کننده و کاربر جذاب و متفاوت از کالاهای مشابه و همسان باشد.
این جذابیت خاص در کالا توسط انتخاب طرح توسط طراح که می-تواند خطوط، رنگ¬ها، شکل، ساختار، بافت، باشد. ایجاد می-گردد و موجب می¬شود که کالای حاوی طرح دارای ظاهری خاص و ویژه، منحصر به فرد، جذاب، و قابل تشخیص از کالاهای مشابه باشد. البته همانطور که بعداً خواهیم دید نیازینیست که ظاهر کالا الزاماً زیبا هم باشد.
3. طرح صنعتی صرفاً مربوط به ظاهر قابل رویت کالایی است که در آن متبلور شده است و ویژگی¬های کاربردی و فنی محصول ارتباطی به طرح صنعتی در معنای حقوقی و خاص آن ندارد. البته چنانچه طرح واجد ویژگی زیبا شناختی و تزئینی و همچنین دارای کارکرد فنی باشد صرفاً جنبه تزئینی و زیبایی شناختی آن در قالب طرح صنعتی مورد حمایت قرار می¬گیرد و جنبه دیگر آن می¬تواند در قالب¬های حقوقی دیگر مورد حمایت باشد.
4. از جمله مشترکات تعاریف فوق این است که طرح باید روی کالا تبلور یابد. به عبارت دیگر شرط حمایت از یک طرح صنعتی به معنای خاص آن این است که طرح قابلیت آن را داشته باشد که در یک فرآیند صنعتی قرار گرفته و در نهایت بر روی یک اثر ملموس و عینی قابل رویت باشد؛ بدین توضیح که ویژگی¬های موجود در یک طرح اعم از شکل، ساختار و یا ویژگی¬های مربوط به تزئینات باید در کالا بکار رفته باشد تا به عنوان طرح صنعتی به معنای خاص آن قابل حمایت باشد. البته برخی از قوانین ملی و اسناد بین¬المللی قابلیت قرار گرفتن طرح روی کالاهای مربوط به صنایع دستی را نیز کافی برای حمایت در قالب طرح صنعتی دانسته¬اند که در مباحث مربوط توضیحات کافی در اینخصوص داده خواهد شد.