نظام های حمایتی طرح صنعتی

طرح های صنعتی  و نظام های حمایتی طرح صنعتی در معنای عام کلمه با توجه به ویژگی دوگانه ای که دارند (ترکیبی از صنعت و هنر)، در قالب نظام های مختلفی می تواند قابل حمایت باشد. به عبارت دیگر برای حمایت از طرح های صنعتی بر خلاف علائم و اختراعات ابزارها و ساز و کارهای مختلفی در قوانین ملی کشورها پیش بینی شده است که در این قسمت از بحث به ساز و کارهای قانونی مهمی که برای حمایت از طرح های صنعتی وجود دارد می پردازیم.
نظام مالکیت ادبی و هنری
در تعدادی از کشورها طرح های صنعتی به موجب نظام مالکیت ادبی و هنری یا کپی رایت حمایت می شوند. این نظام حمایتی در برخی از کشورها همزمان با قانون طرح های صنعتی و بصورت نظام مرکب قابل اعمال است و در تعدادی از کشورها نیز این دو شکل حمایتی نه بصورت مرکب و همزمان بلکه بطور مستقل و جدای از یکدیگر قابل اعمال می باشند.
البته همانطور که میدانیم حمایت از طرح های صنعتی در قالب نظام مالکیت ادبی و هنری یا طرح صنعتی هر کدام دارای ویژگی ها و مختصات منحصر به فرد هستند که در ذیل به برخی از ویژگی های مهم حمایت از طرح صنعتی در قالب نظام مالکیت ادبی و هنری می پردازیم:
1. برای حمایت از طرح صنعتی در قالب نظام مالکیت ادبی و هنری اصولاً نیازی به ثبت وجود ندارد و صرفاً در برخی از کشورها، محلی برای تودیع آثار وجود دارد که با سپردن طرح در آن محل ها طراح موفق به اخذ گواهی مربوط می گردد.
2. مدت حمایت در نظام مالکیت ادبی و هنری در بسیاری از کشورها 50 سال یا 70 سال بعد از فوت پدید اورنده است.
3. در نظام مالکیت ادبی و هنری مدعی نقض خود باید ثابت کند اثری که مدعی است حقوق وی را نقض کرده است، از تکثیر مستقیم یا غیرمستقیم اثر وی ایجاده شده است که طبق قانون کپی رایت حمایت می شود.
4. در نظام مالکیت ادبی و هنری و با توجه به ویژگی های اساسی این نظام اصولاً نمی توان همه طرح ها را تحت پوشش قرار داد.
5. با توجه به اینکه برای حمایت از طرح در قالب نظام مالکیت ادبی و هنری نیازی به ثبت اثر وجود ندارد لذا هزینه حمایت از طرح در این نظام در مقایسه با نظام خاص به مراتب کمتر است. البته در برخی از کشورها تودیع اثر و اخذ گواهی مربوط نیازمند پرداخت هزینه است.
6. حقی که با حمایت از طرح در قالب نظام مالکیت ادبی و هنری عاید صاحب طرح می شود در مقایسه با حقی که با حمایت از طرح صنعتی در نظام خاص نصیب طراح می گردد به مراتب ضعیف تر است؛ زیرا حق ناشی از حمایت از طرح صنعتی در قالب نظام خاص، حقی مطلق است که یکی از آثار مهم آن در حوزه نقض حق می باشد بدین توضیح که به عنوان مثال اعم از اینکه نسخه برداری عمدی صورت بگیرد یا غیر عمدی، نقض حق صورت گرفته و قابل پیگیری است.
7. یکی از شرایط مهم حمایت از طرح در قالب نظام مالکیت ادبی و هنری این است که طرح مورد درخواست حمایت اصیل باشد؛ یعنی طرح نشأت گرفته از طراح آن باشد و از طرح دیگری تقلید نشده باشد. اصولاً این شرط با شرط جدید بودن که از جمله شرایط مهم برای حمایت از طرح در قالب نظام خاص است متفاوت می باشد.
8. گواهی که با ثبت طرح صنعتی در قالب نظام خاص اعطاء می شود می تواند در اثبات نقض حق توسط طراح و حتی اثبات تعلق طرح به وی در صورت تعارض نقش بسزایی داشته باشد. به عبارت دیگر، اثر ثبت اثر اثباتی است و برای احقاق حق طراح تأثیر بسزایی دارد.
9. در برخی از کشورها این اجازه به صاحبان طرح داده شده است که بعد از انقضای مدت حمایت از طرح های صنعتی بتوانند طرح را در قالب نظام مالکیت ادبی و هنری حمایت کنند.
10. با توجه به شرایط حمایت از حق مؤلف باید گفت که طرح در صورتی می تواند در این نظام قابل حمایت باشد که ایدۀ صرف نباشد و در یک پایگاه مادی قابلیت تجلی و نمود داشته باشد.

حمایت از طرح در قالب نظام خاص (قانون طرح های صنعتی) معمولاً دارای ویژگی های به شرح زیر است:
1. با توجه به اینکه یکی از شرایط مهم حمایت از طرح صنعتی در قالب نظام خاص این است که طرح مورد درخواست حمایت جدید باشد بنابراین طرح مورد نظر بطور کلی باید قبل از انتشار یا استفاده عمومی در جهان یا حداقل در کشوری که حمایت در آن ادعا می شود، به ثبت برسد.
2. گواهی نامه ای که با ثبت طرح در قالب نظام خاص اعطاء می شود معمولاً در موارد نقض حق می تواند مستند مهمی برای اثبات حق باشد؛ زیرا حمایت در قالب قانون طرح های صنعتی، براساس و پایه محکمی است برای اجرای حقوق انحصاری که با ثبت طرح در این نظام نصیب طراح می گردد.
3. مدت حمایت از طرح صنعتی در قالب نظام خاص به طور کلی بین 10 و 25 سال است.
4. همانطور که در قسمت قبل توضیح دادیم حقی که با ثبت یک طرح صنعتی در قالب نظام خاص اعطاء می شود، حقی است مطلق به این معنا که برای تحقق نقض حق نیازی نیست که نقض به صورت عمدی باشد. نقض غیر عمدی هم در این نظام قابل پیگیری است.
5. ثبت طرح در قالب نظام خاص مستلزم صرف هزینه و زمان زیادی است. استفاده زا خدمات وکیل هم در این نظام می تواند هزینه های ثبت را افزایش دهد.
6. حمایتی که با ثبت طرح در نظام خاص نصیب می شود، به ویژه در مقایسه با نظام مالکیت ادبی و هنری حمایت قوی تر است