در برخی از کشورها طرح های صنعتی غالباً در چارچوب قانون رقابت عادلانه مورد حمایت هستند

در برخی از کشورها طرح های صنعتی غالباً در چارچوب قانون رقابت عادلانه مورد حمایت قرار می گیرند. بنابراین در این کشورها طرح ها در مقابل فعالیت های رقابتی ناعادلانه بویژه در صورتی که تقلید و کپی برداری آشکار و یا طرح فاید ابتکار باشد، یا در صورتی که طرح موجب گمراهی و فریب باشد مورد حمایت قانونگذار قرار می گیرد. به عبارت دیگر در این نظام حمایتی که رقابت منصفانه را در بازار تضمین می کند طراحی که طرح او مورد نقض قرار گرفته و در نتیجه این نقض، او از شرکت منصفانه در بازار محروم شده است، می تواند علیه ناقض حق در مراجع ذیصلاح طرح دعوی و احقاق حق نماید. البته حمایت از طرح ها در این قالب اشکالات و مضار خاص خود را دارد.

به عنوان نمونه حمایتی که این نظام به طرح ها اعطاء می کند در مقایسه با سایر نظام های حمایتی بویژه نظام خاص و کپی رایت خیلی ضعیف است و همچنین در این نظام در مقایسه با نظام های دیگر حمایتی اثبات نقض به مراتب مشکل تر خواهد بود.نکته قابل ذکر دیگر اینکه برای اینکه طرح در این نظام قابل حمایت باشد، نیازی به ثبت آن طرح نیست.
نظام اسرار تجاری
یکی دیگر از ساز و کارهای حمایتی طرح صنعتی اسرار تجاری است که بویژه تا پیش از علنی شدن طرح می تواند از آن حمایت کند؛ به عبارت دیگر همانطور که قبلاً نیز توضیح داده شد اسرار تجاری می تواند نقش مکمل در حفاظت و حمایت از طرح صنعتی داشته باشد. درخصوص طرح های کارکردی، اگرچه می توان بوسیله اسرار تجاری بنحوی حقوق طراح را مورد حمایت قرار داد، اما حقوق اسرار تجاری ابزار کار آمدی برای حمایت از طرح های کارکردی محسوب نمی شود؛ زیرا بطور معمول، همانندسازی یک طرح صنعتی پس از علنی شدن آن- برخلاف اختراعات- امر دشواری نیست و این موضوع لطمه جدی به حقوق طراح می زند. از این رو، بهتر است در صورت امکان، با ثبت آن به عنوان نوعی اختراع و به تعبیر دقیق تر یک مدل مصرفی و با استناد به حمایت های خودکار کپی رایت، از این آفرینه فکری حمایت کرد.
در خاتمه این قسمت از بحث ذکر نکات زیر ضروری است:
1. با توجه به نظام ها و ساز و کارهای حقوقی مختلفی که برای حمایت از طرح های صنعتی به معنای عام کلمه در نظام های ملی وجود دارد که برخی از آنها در اسناد بین المللی نیز مورد اشاره قرار گرفته اند، بنظر ساز و کار یا ساز و کارهای حمایتی قابل دفاع است که بتواند همه مصادیق طرح را تحت پوشش حمایتی قرار دهد، از این رو شایسته است که طرح های صنعتی به معنای خاص کلمه که در قوانین ملی اکثر کشورها از آن تعریف مشابهی ارائه شده است، در قالب نظام خاص مورد حمایت قرار گیرند و طرح های که ترسیمی و صرفاً جنبه هنری محض دارند و بالبداهه و بدون رعایت اصولی ایجاد شده اند در قالب نظام مالکیت ادبی و هنری مورد حمایت قرار گیرند و بالاخره طرح های که صرفاً جنبه فنی و کارکردی دارند بسته به اهمیت طرح در قالب نظام اختراع یا مدل های اشیاء مفید مورد حمایت قرار گیرند.

البته سایر ساز و کارها از قبیل اسرار تجاری یا قانون رقابت عادلانه نیز می توانند نقش مکمل در حفاظت و حمایت از طرح ها داشته باشند. بنابراین نظام حمایتی ارجح در این حوزه نظامی است که همه مصادیق طرح ها را تحت پوشش قرار دهد اگر چه تبیین دقیق مرزهای ابزارهای حمایتی و احتمالاً هم پوشانی و تداخل و تعیین مرکب یا مستقل بودن آنها می تواند در تعریف این ساز و کارها از جمله مشکلاتی باشد که باید به آنها توجه جدی کرد.

چنانچه با این رویکرد به نظام داخلی حمایت از طرح صنعتی نگاه کنیم، خلاءهایی در رابطه با حمایت از برخی از مصادیق طرح ها به معنای عام کلمه به چشم می خورد؛ به عنوان مثال در رابطه با حمایت از طرح های صنعتی که صرفاً جنبه فنی و کارکردی دارند در صورتی که واجد شرایط اختراع به معنای خاص کلمه نباشد مواجه با خلاء قانونی خواهیم بود

زیرا همانطور که در بسیاری از نظام های ملی دیده می شود این قبیل طرح ها در قالب قانون مدل های مفید مورد حمایت قرار می گیرند که متأسفانه در جمهوری اسلامی ایران تا کنون در این زمینه قانونگذاری نشده است. به عبارت دیگر اگر چه در قسمت اخیر ماده 20 قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری، یک طرح صنعتی که در آن تنها دسترسی به یک نتیجه فنی بدون تغییر ظاهری مورد هدف است، مشمول حمایت از این قانون قرار نگرفته است، لیکن قانونگذار هیچگونه ساز وکار و بزار حقوقی را برای حمایت از این نوع طرح ها پیش بینی نکرده است و نظام اختراع به معنای خاص هم با توجه به شرایط و ویژگی های که دارد، بسیاری از این مصادیق را تحت پوشش قرار نمی دهد، و نظام مالکیت ادبی و هنری هم با توجه به ویژگی های که دارد نمی تواند آنها را حمایت کند.
2. از آنجاییکه وجود نظام های مختلف ملی برای حمایت از طرح های صنعتی مانع جدی برای حمایت بین المللی از طرح ها است، لذا ضرورت دارد که سازمان جهانی مالکیت معنوی در هماهنگ کردن قوانین ملی کشورها در این حوزه تلاش نماید. بدیهی است با تدوین معاهداتی که مطابق با نیازهای روز در این حوزه باشد می توان در هماهنگ کردن قوانین ملی توفیق حاصل کرد.
3. در رابطه با این موضوع که آیا بطور همزمان می توان در قالب های مختلف حمایتی از طرح حمایت کرد یا خیر باید در قوانین ملی کشورها صراحتاً وضع حکم نمود.
4. همچنین در رابطه با این موضوع که آیا به عنوان مثال با انقضای مدت حمایت از طرح صنعتی در قالب نظام خاص می توان مجدداً از نظام های دیگر حمایتی به عنوان مثال کپی رایت برای حمایت از طرح استفاده کرد یا خیر باید در نظام های ملی پیش بینی های لازم صورت گیرد.